BDDK’nın 24 Haziran 2022’deki kararıyla 900.000 $’ın üzerinde dövizi bulunan şirketlere TL kredi kısıtlaması getirildi. Bu kredi kısıtlaması kararı, Eurobond, döviz cinsi fonlar ve yabancı hisse senedi bulundurmayı kapsam dışı tutuyor. Dolayısıyla şirketlerin portföylerinde döviz yerine bu enstrümanları bulundurmaları kredi almalarına engel değil. Bu da akıllara ekonomi yönetiminin bu kararı almasında şirketleri yurt dışından borçlanarak Türkiye’ye döviz getirmeye teşvik etmek istemesinin de rol oynayıp oynamadığı sorusunu getiriyor.
BDDK’nın bu kararı, bir çok şirketi dışarıdan borçlanmaya yöneltecek. Ancak şu anda %11’lerde seyreden Eurobond faizleriyle borçlanmaya, kapsama giren 10 bin şirketin hepsinin gücünün yetmeyeceği belirtiliyor.
Kurlardaki artış dış borca set çekti
2003-2018 arasında dolar/TL 1.4’ten 2018’in ilk çeyreğinde 4’e ulaşana dek özel sektör dış borcunun genişlediğini ancak o tarihten bu yana kurdaki yükseliş üzerine hız kesti. Kısa vadeli dış borç stokunda özel sektörün payı ise %64. BDDK kararı ise şirketlerin yurt dışından borçlanmasının önünü açabilir ancak borcun kurdaki artış nedeniyle artan maliyeti nedeniyle bunu yapan şirket sayısının kısıtlı olur.
Bilindiği gibi 2003 yılından bu yana toplam dış borç stoku içinde özel sektörün kamu sektöründen hep daha borçlu oldu. 2003-2018 yılları arasında özel sektörün dış borçları hem toplam dış borç stoku içinde hem de mutlak olarak hızla genişledi. 2018 ikinci yarısında yaşanan kur sıçramaları nedeniyle gerilemeye başladı. 2018’de 314 milyar dolar olan özel sektör dış borç stoku, dolar/TL’deki seyir sonucu 2021 sonunda 235 milyar dolara geriledi. Şimdi bu tutarın artması da gündemde.
Dış borç stokunda bankaların payı azaldı
Özel sektör dış borç stoku içinde finansal kuruluşların (bankalar) payı 2011-2018 arasında artarken, 2018’in 3. çeyrekten itibaren finansal olmayan kuruluşlar daha borçlu. Özel sektörün dış borç temin ettiği alacaklıların %70’e yakın kısmı yabancı ticari bankalardır. İkinci sırada yerli bankaların yurt dışı şube ve iştirakleri var ve 2017 yılı sonrasında ise özel sektöre dış borç bulmada ön plana çıkmaya başladılar.
Prof.Dr. Binhan Elif Yılmaz
29.6.2022
Not: Bu yazının bir kısmı 29.6.2022’de halktv.com.tr’de yayımlandı.
